योजना गी अकसर स्टार्ट-अप हलकें च बाद्दे दे अंतर दे रूपै च दिक्खेआ जंदा ऐ. हालांकि किसी बी उद्यम दी दीर्घकालिक सफलता च रणनीतिक योजना दी अनिवार्यता ऐ.
स्ट्रैटेजिक स्टार्ट-अप प्लानिंग दी केह् अवश्यकता एै?
इक्क रणनीतिक योजना गी कई चरणें या रणनीतियें दे रूप थमां परिभाषित कीता जंदा ऐ जेड़ा इक्क कंपनी गी अपने निर्धारित उद्देश्यें गी पूरा करने दे लेई पहचान ते नियोजित करना चाहिदा ऐ.
अक्सर नमें स्टार्ट-अप तेजी थमां बिक्री बढ़ाने ते विकास वक्र उप्पर चढ़ने च सक्षम हुंदे ऐ लेकिन ठहराव दे इक्क बिंदु तक्कर पुजदे ऐ. सामरिक नियोजन वास्तव च इस उद्देश्य गी पूरा करदा ऐ, कन्ने गे कन्ने इक्क मार्ग गी परिभाषित करिए ते विशिष्ट अंतराल च इसदी सफलता दा मूल्यांकन करिए इस विकास गी जारी रक्खदा ऐ.. निवेश उप्पर रिटर्न बढ़ाने दे लेई संसाधनें गी प्राथमिकता देना महत्वपूर्ण ऐ. फंडिंग प्रक्रिया दे दौरान कुलपतियें आस्सेआ इसे प्लस पॉइंट के रूप च बी दिक्खेआ गेआ क्योंकि ऐह् लक्ष्यें दी स्पष्टता गी दर्शादा ऐ.. आखर च ऐह् इक्क स्टार्ट-अप दे सब्नै सदस्यें दे लेई प्रेरणा दा इक्क बड़ा स्रोत ऐ.

स्ट्रैटेजिक प्लान ते बिजनेस प्लान दे बीच दा अंतर
इक्क प्रकार दी व्यावसायिक योजना होने दे बावजूद, रणनीतिक योजनाअें च कई असमानताएं ऐ.. जबकि स्टार्ट-अप दी व्यावसायिक योजना व्यवसाय मॉडल दी इक्क लिखित योजना ऐ, जेड़े व्यवसाय दे हर पहलू दा विवरण दिंदी ऐ ते आमतौर उप्पर उद्यम दे शुरुआती दिनें च बनाई जंदी ऐ.
इसदे विपरीत इक्क रणनीतिक योजना मुक्ख रूप थमां इक्क मौजूदा संगठन दे लेई रणनीतिक दिशा प्रदान करने दे लेई उपयोग कीती जंदी ऐ. ऐह् योजनाएं आमतौर उप्पर मते स्थापित उद्यमें च बनाई जंदी ऐ.. जिनना बड़ा उद्यम उन्ना के गंभीर होई जंदी एै, सामरिक योजनाअें दी जरूरत बढ़ी जंदी ऐ.. इक्क् ओर आम गलतफहमी ऐ कि योजना इक्क स्थिर गतिविधि एै, जबकि वास्तव च सफल अनुकूलन दे लेई रणनीतिक योजनाअें गी तरल दस्तावेजें दे रूप च दिक्खेआ जाना चाहिदा ऐ.
सामरिक योजना दे घटक-:
- लक्ष्य: कम्पनी दा विजन ओह् होंदा ऐ जे ओह् भविक्ख च केह् बनना चांह्दी ऐ जां हासल करना चांह्दी ऐ. एह् धंधे दी प्रेरणा शक्ति ऐ. इनें जनेह् मुक्ख सवाल तुसेंगी अपनी दृष्टि गी बेहतर तरीके कन्नै समझने च मदद करङन – ग्राहक कुन ऐ ? तुस किस धंधे च ओ? तुस किस चाल्ली बधना चांह्दे ओ? तुंदा प्रतिस्पर्धी फायदा केह् ऐ ?
- मूल्यें दा: कम्पनी दे मूल्य कुसै होर चीजै दे अलावा उनें विश्वासें ते सिद्धांतें दे अलावा होर नेईं न जिंदा ओह् बढ़ावा देना ते समर्थन करना चाह्दिा ऐ. मूल्यें गी मार्गदर्शक सिद्धांतें दे रूप च दिक्खेआ जंदा ऐ जेह्ड़े कदें बी नेईं बदलदे. कोर वैल्यू स्टेटमेंट टाइप करना फायदेमंद होई सकदा ऐ.
- मिशन बयान: इक मिशन स्टेटमेंट च फर्में गी कारोबार करने लेई बुनियादी प्रोत्साहन दस्सदा ऐ. एह् रणनीतिक योजना दा इक हिस्सा नेईं ऐ , बल्के एह् रणनीतिक उद्देशें गी बनाने आस्तै आधार पैदा करदा ऐ. इसदे ते विजन च फर्क एह् ऐ जे मिशन स्टेटमेंट च भविष्य आस्तै कोई लक्ष्य नेईं प्रोजेक्ट कीता जंदा ऐ.
- मंजल: एह् कीते गेदे प्रयास दे वांछित नतीजे न. स्टार्ट-अप कोच केट कोस्टा बेहतरीन लक्ष्यें दा वर्णन इस चाल्ली करदे न, “स्मार्ट लक्ष्य – यानी, ओह् विशिष्ट, मापने योग्य, हासल करने योग्य, प्रासंगिक, ते समें-बद्ध होने चाहिदे न।” इसलेई एह् आखने दे बजाय जे तुस अपनी बिक्री च मता बाद्दा करना चांह्दे ओ, एह् आखने दे बजाय जे तुस अगले 12 म्हीने च अपनी बिक्री च 25% दी बद्धोबद्धी करना चांह्दे ओ. इक उद्यम लक्ष्यें गी होर बंड कीते जाने चाहिदे न, अर्थात-
> लघु अवधि दे लक्ष्य - 6 म्हीनें थमां 1 बरे
> दीर्घकालिक लक्ष्य - 1 बरें थमां 5 बरें
- दक्षताएं: हर उद्यम च कुसै न कुसै प्रक्रिया च ओह् माहिर होंदे न, जिसलै के किश जेह् ड़ी दूएं आसेआ बेहतर कीती जाई सकदी ऐ. इनें गतिविधियें गी जिंदे च फर्म असाधारण ऐ, उ’नेंगी उंदी मूल क्षमता आखेआ जंदा ऐ. एह् कदम शुरू करने आस्तै इक बिंदु उपलब्ध करोआइयै लक्ष्य हासल करने च मदद करदा ऐ. ज़्यादा शा ज़्यादा प्रभावशीलता आस्तै इक स्टार्ट-अप गी अपनी क्षमताएं ते हुनर दा ईमानदार आकलन करना चाहिदा.
- मूल्यांकन: एह् रणनीतिक योजना दा आखरी कदम बनांदा ऐ जित्थै लक्ष्यें दा मूल्यांकन करने दे सब्भै कदम ते तरीकें गी दस्सेआ गेआ ऐ. केपीआई (मुख्य प्रदर्शन संकेतक) जनेह् प्रदर्शन संकेतक जेह् ड़े कुसै संगठन दी सफलता दा मूल्यांकन करदे न जां कुसै खास गतिविधि च शामल होंदा ऐ , इसदा इस्तेमाल कीता जाई सकदा ऐ. एह् कदम मूल्यांकन कन्नै समाप्त होंदा ऐ जेह्दे कन्नै उद्यम आस्तै समायोजन ते नमें लक्ष्य बनाने च मदद मिलदी ऐ ते चक्र जारी रौंह् दा ऐ.
