चलच्चित्रेषु प्रदर्शितरूपेण, अस्मत्सु अधिकाः त्रिषु स्तरेषु व्यवहारस्य प्रारम्भं कल्पयन्ति: युरेका क्षणः, फोटो माण्टेज्, वर्क्-होलिक् फ़्रेम्स् इत्येते अपि च अन्तिम-म्यागजीन्-कवर् अभिज्ञानम्. द्वितीयस्तरं प्रति निश्चितः समयः, वक्रोहोलिक्खण्डाः अति दीर्घाः सन्ति. उद्यमी सम्भाव्य गणस्य सदस्येभ्यः स्कौटिंग् कुर्वन्तः सन्ति, निवेशं कुर्वद्भ्यः पिच् कुर्वन्तः सन्ति, तेषां प्रतिक्रियां संयोजयितुं तेषाम् आदर्शं प्रति प्रतिगच्छन्ति, पैलट् स्वस्य उत्पत्तिं परीक्षते अपि च उत्पत्तेः गौप्यतां रक्षयितुं स्टेल्त् मोड् मध्ये कार्यनिर्वहणं करोति. वर्षेभ्यः इदं व्यवहारस्य प्रारम्भं कर्तुं ‘साम्प्रदायिक’ विधानमस्ति.

ऋजु स्टार्टप् इत्युक्ते किम् ?

समयस्य व्यर्थतया सहस्र वर्षाणां आगमनं, ,दि लीन् स्टार्ट् अप्, इति प्रमिख कौण्टर् वैलिंग् शक्ति प्राब्धा अस्ति. इदम् उत्पन्न-अभिवृद्धिचक्रार्थं साहाय्यं क्रियमाणनम्यविधानम् अस्ति. यथा हार्वर्डव्यापारसमीक्षायां उक्तं यत्, “इयं एकः पद्धतिः अस्ति या विस्तृतनियोजनस्य अपेक्षया प्रयोगस्य, अंतर्ज्ञानस्य अपेक्षया ग्राहकप्रतिक्रियायाः, पारम्परिकस्य ‘बृहत् डिजाइनस्य अग्रे’ विकासस्य अपेक्षया पुनरावर्तनीयस्य डिजाइनस्य च पक्षपाती भवति।”. अस्य अर्थः अस्ति यत् अस्माकं व्यवसायानां मूल्याङ्कनार्थं वयं केवलं Google form सर्वेक्षणेन सह अग्रे गच्छामः, SWOT अथवा STP विश्लेषण इत्यादीनां जटिलव्यापारमूल्यांकनप्रविधिनाम् उपयोगस्य स्थाने.

एंटरप्राइज आर्किटेक्चर (EA) इत्युक्ते किम्?

परन्तु एतत् सर्वं कस्यचित् वैचारिक-प्रारूपस्य निर्माणं विना अत्यधिकं स्वप्नवत् दरीदृश्यते. EA इति प्रचल्यमाना काचित् प्रबंधनप्रक्रिया अस्ति, या एतत् निर्धारयति यत्, किञ्चन सङ्घटनं स्वस्य वर्तमानोद्देश्येभ्यः सर्वाधिकतया प्रभाविरूपेण कथं प्राप्तुं शक्नोति, संक्रमणं च कर्तुं शक्नोति. EA इति तार्किकरूपेण उपलब्धसंसाधनेभ्यः प्राथमिकतां प्रदाय सङ्घटनस्य किमपि प्रारूपं प्रस्तुतं करोति, यत् उद्यमिभ्यः तेषां व्यवसायस्य विभिन्नपक्षाणां विषये विचारं कर्तुं योग्यं करोति. वित्तीयस्थूलपटे ते यत्र युक्ताः भवन्ति अपि च बाह्यपरिसरेण सम्पर्कं साधयितुम् अर्हन्तीति इदं द्रष्टुं तेषाम् अस्तितायां विद्यमानसामर्थ्यं सम्बद्धुम् इदं तेभ्यः अधिकारं प्रददाति. उदाहरणतया अस्मान् कथयतु यत् कस्यांश्चित् संस्थायां HR, वित्तम् तथा IT विपणनं च इत्येते त्रयः विभागाः सन्ति. उद्योगनिर्माणकौशलं प्रतिष्ठानस्य क्षमतां वर्धयितुं तथा संश्लेषणमाध्यमेन कार्यं विदधातुं प्रत्येकं विभागः इतीमं प्रतिस्पर्धिभावेन कथं सज्जयितुं शक्यते तद्विषये विवरणं प्रस्तौति.

अस्माकम् उभयोः अवधारणयोः एकीकरणम् : लिन् स्टर्टअप् तथा इए

ऋजु स्टार्टप् अपि च इ ए द्वयमपि निरन्तरं विकासयुक्त-क्रियात्मकपरिकल्पनाः सन्ति किन्तु तस्मिन् एव समये ताः सम्पूर्णतया भिन्नाः सन्ति. ऋजु स्टार्टप् इतीदं व्यवहार-आदर्शान् निरन्तरं परिष्करोति अपि च ग्राहकाणाम् अपेक्षानुसारं नूतनतन्त्राणि रचयति, किन्तु, उद्यमवास्तुशिल्पम् ऐ टि इत्यनेन सह व्यवहार-अभ्यर्थनाः पङ्क्तिबद्धं कर्तुम् अस्तितायां विद्यमानकार्यतन्त्रस्य योजनाः प्रवृद्धिं करोति. प्रत्येकम् अन्वये कृते द्वयमपि परिकल्पनाः व्यवहारस्य अभिवृद्ध्यर्थम् अनुकूलकराणि सन्ति, किन्तु सहैव उपयोगे कृते ते पर्वतान् चालयितुं शक्नुवन्ति.

अभिवृद्धिं प्राप्तुं वर्षाणि स्वीकुर्वतः निर्माणापेक्षया उद्यमवास्तुशिल्पं निरन्तररूपेण नवीकरणमनस्थित्या सह द्वयोः इक्विटि उद्यमिनोः समाकलनम्. अतः यदि लिन् स्टर्टअप् तथा इए उभौ सम्मिल्य प्रयुज्यते चेत् किं स्यात्

धारणाद्वयस्य छन्दसाम्यं कथं व्यवसाये उपकारं साधयति तत् इतः अपि सम्यक्तया अवगन्तुम् अधुना उदाहरणमेकं स्वीकुर्मः:

भारतीयसन्दर्भः

ई-कामर्स् विभागे विद्यमानाः अधिकोद्यमाः, विशेषेण फ़्याशन् अल्पविक्रयणव्यापारः स्वस्य कार्यतन्त्रं B2C (व्यवहारात् ग्राहकेभ्यः) तः C2M (ग्राहकेभ्यः आपणेभ्यः) पर्यन्तं परिष्कृताः सन्ति. उदाहरणार्थं Stalk Buy Love इति त्वरित्-नव्यतायाः संस्था अस्ति, या नवीन-प्रारूपेभ्यः ऑनलाइन-क्रयण-जालस्थाने 7 दिनेषु माइन्ड-टू-मार्केट कृते ध्यानं केन्द्रितं करोति. एतत् कथयति यत्, वस्त्राणाम् उत्पादनं जालस्थाने / अनुप्रयोगे अग्रणी-नव्यता-प्रचलनस्य प्रदर्शनस्य आधारेण ऑनलाइन-माध्यमेन उत्पद्यमानानाम् आवश्यकतानाम् उपरि आधितं भवति. पारम्परिकाणि ऑनलाइन-परिधानस्य ब्रांड इत्येतानि, यथा Myntra, Jabong इत्येतयोः विपरीतं, यत् 'प्रथमम् उत्पादनं, ततश्च विक्रयणम्’, SBL अभूतपूर्वं ग्राहक-संचालितरणनीतेः अनुसरणं करोति. एकम् अत्यधिकपरिवर्तितं प्रारूपर्सय कैटलॉग इति, तेभ्यः केवल-इन-टाइम-पूर्तिं चालनस्य अनुमतिं ददाति, यत् एतत् सुनिश्चितं करोति यत् इन्वेंट्री-संचयः, अपव्ययः च न भविष्यति इति. एतत् भारतीय-नव्यता-आपणे उच्चतमस्य GMROI (निवेशे सकल-आपणस्य रिटर्न) इत्यस्य सन्दर्भे तेभ्यः स्वस्य प्रतिद्वन्द्विषु अग्रतां ददाति.

वैश्विकावलोकनम्

अन्तर्राष्ट्रीयरूपेण अपि अमेजन इत्यादीनां विश्वस्य सफलतमव्यापाराणां प्रेरकशक्तिः ग्राहकानाम् विषये तस्य आकर्षणं एव अभवत्. एतेन निश्चयेन ग्राहकबन्धनं आत्मीयं जातम् यत् ते न केवलं कम्पनी प्रति निष्ठावान् स्थातुं प्रोत्साहयति अपितु तस्मात् अपेक्षाणां विषये नित्यप्रतिक्रियारूपेण कम्पनीं प्रति अपि दातुं प्रोत्साहयति. बेजोस् विश्वसिति यत् सर्वैरेव सम्पर्कशालायां कार्यं कर्तुं सक्षमः भवितव्यः यतो हि तेन ग्राहकः इत्येतेषां परिप्रेक्ष्येषु तेषाम् अन्तर्दृष्टिः भवेत्. तथैव, प्रतिवर्षं सः अपि च सहस्रशः अमेझान् व्यवस्थापकाः नियतं दिनद्वयस्य काल्-सेण्टर् प्रशिक्षणम् अपि च क्षेत्र-आह्वानार्थम् उपसेवन्ते. योग्ये समये ग्राहकानाम् अभिप्रायस्वीकारः समयः अपि च सम्पन्मूलानां व्यर्थतां निवारयति.

ड्राप्बाक्स् अन्यत् बहु-बिलियन् व्यवाहरं सत्, अभिप्रायसङ्ग्रहम् इच्छतः उत्पत्तेः वास्तवप्रदर्शनद्वारा तस्य उत्पत्ति-अभिवृद्धिचक्रस्य समयं न्यूनीकरोति! सम्भाव्यस्य बीटा-उपयोक्तॄणाम् ई-पत्रसङ्केतान् तैः पृष्ट यथार्थ-उत्पत्ति-अभिवृद्ध्या सह अग्रेगन्तुं तेषाम् उत्पत्तेः अभियाचनं पर्याप्तं किमिति गणयितुम्.

किन्तु, वयं तत् द्वयं कथं संयोजयामः ?

एतदुभययोः संयोजनार्थं उद्यमश्लता समूहः द्रष्टुं अधोदत्त विधानानि एवं सन्ति:

एकस्य उद्यमवास्तुकला तथा एकस्य लीन स्टार्टअपस्य द्रवणबिन्दुः तदा आगच्छति यदा द्वयोः समन्वयः उद्यमिनः आगामिषु कतिपयेषु वर्षेषु भवितुं आभासी आदर्शस्य प्रति निर्माणस्य स्थाने उद्यमस्य निरन्तरं नवीनीकरणं कर्तुं मानसिकतां सुसज्जयति.

1.व्यवहारस्य सामर्थ्यं तथा दौर्बल्यं ज्ञातुं उद्देश्यात् ऐ टि क्षेत्राणि तथा व्यवहार प्रक्रियानां रूपरेखां रचयति.

2.व्यवहारस्य कार्यतन्त्रस्य विषये अपि च ऐ टि द्वारा तस्य कथम् अभिव्यक्तीकरणं शक्यम् इत्यस्य विषये जायामानचर्चां सञ्चाल्यमान-आधिकारिकतत्त्वानि समीकुर्वन्तु.

3.लीन-स्टार्टअप-दृष्टिकोणः उत 'बिल्ड-मेझर-लर्न ’, इत्यस्य उद्देश्यम् अल्पसंसाधनानाम् उपयोगं कृत्वा ग्राहकेभ्यः मूल्यवृद्धिकरणम् अस्ति:

a.चरण 1: निर्माणम्

न्यूनतमं व्यवहार्यं उत्पादं (MVP) प्रक्षेपणं समावेशयति, यत् सम्भाव्यप्रयोक्तृणां रुचिं मापनार्थं केवलं उत्पादस्य आभासीप्रतिनिधित्वं भवितुम् अर्हति. एमवीपी अस्माकं समयस्य प्रबलप्रश्नस्य परितः परिभ्रमति यत् उत्पादः वा निर्माणं कर्तव्यम् तथा न किं तस्य निर्माणं कर्तुं शक्यते?

ख.चरण 2: मापनम्

व्याजस्य स्तरस्य मूल्यांकनोत्तरं एतत् निर्धारणम् आवश्यकं भवति, यदि आवश्यकता स्थायी अस्ति:

> उत्पन्न-अभिवृद्धेः विस्तरणम् ?

> इदं अग्रे अनुवर्तते चेत्, कीदृशानि गुणलक्षणानि योजनीयानि अथवा परिष्कृताः भवेयुः?

सि फेस् 3: शिक्षणं प्राप्नुवन्तु

अन्तिमरूपेण, सम्भाव्य उपयोक्तारः प्रतिक्रियां सङ्गृह्य कृतः तदनन्तरं, अन्तिमः निर्धारः सततं परिश्रमः अथवा पिवॊट्. उत्पन्नानि तन्त्रज्ञानानि अन्यद् कर्तुं अथवा अभिवृद्धिं सम्पूर्णरुपेण स्थगयितुं निर्णायक अंशं इदं अन्तर्गतं वर्तते. ‘ऋजु प्रारम्भः’ इति पदस्य सृष्टिं कृतस्य एरिक् रैस्, प्रारम्भस्य भविष्यं प्रति मासस्य व्ययेन विश्लेषणं न कुर्यात् किन्तु, प्रमुखावकाशानां सङ्ख्यया अन्वेष्टुं न शक्यते इति विश्वसति.