आधुनिकीकरण आनी वेवसाय

1 आय.पी.आर

बौधीक मालमत्ता अधिकार (आय.पी.आर.एस) हे म्हत्वाचें नविनीकरण आसा. तें खंयच्याय ज्ञान-आदारीत अर्थशास्त्राची बुन्याद आसा. तें निर्मिती आनी अधिकार - हांचो इंटरफेस आसा. तें अर्थवेवस्थेच्या सगळ्या क्षेत्रांनी व्यापता आनी उद्देगाक स्पर्धेत टिकोवंन दवरूंक ताचें वाडटें म्हत्व आसा. संशोधकाक ताच्या/तिच्या निर्मणेक राखच्या खातीर कायदेशीर अधिकार दिवप तशेंच हेरांक निर्मिती बेकायदेशीर रित्या हस्तगत करप आडावप आनी अशे तरेन संशोधनाची पुन-र्निर्मिती करपा पसून टाळप ही आय.पी.आर ची भुमिका आसा.

आय.पी.आरची वेगवेगळी साधनां आधुनिकीकरणाच्या राखणे खातीर वापरतात:-

  • मालकीहक्क: संगीत, साहित्यीक, कलात्मक, व्याख्यानां, नाटकां, कला पुनरुत्पादन, मॉडेल, फोटो, संगणक सॉफ्टवेअर आदी सृजनशील कृतींच्या संरक्षणाचेर संबंदीत आसा.
  • पेटंट: व्यावहारीक नवनिर्माणांकडेन संबंदीत आसता आनी नवीन, अस्पश्ट आनी उपेगी अशा आविश्कारांची राखण करपाचो हेतू आसता.
  • ट्रेडमार्क: वेपारी चिन्नां आनी वैयक्तीक नांवां, अक्षरां, अंक, आलंकारिक घटक (लोगो) सयत शब्द/चिन्नां सारकिल्या खाशेल्या चिन्नांची राखण करपाचो हुस्को संबंदीत आसा; साधनां; दृश्टीन जाणवपी दोन वा तीन आयामी चिन्नां/आकार वा तांचे संयोजन; श्रवणीय चिन्नां (ध्वनीचिन्न) उदा. जनावराचें रडप वा भुरग्याचो हांसपाचो आवाज; घ्राणेंद्रियाचे चिन्न (वासाचे चिन्न), कांय सुगंधाचो उपेग.
  • उद्देगीक डिझायन: आकार, संरचना, नमुनो, अलंकार वा ओळींच्या वा रंगांची रचना हांच्या नवीन अकार्यात्मक खाशेलपणांची राखण करता, खंयच्याय वस्तूक दोन वा तीन आयामी वा दोनूय रुपांनी खंयच्याय उद्देगीक प्रक्रिया वरवीं लागू केल्ल्या वा हाताच्या आदारान, यांत्रिक वा रसायनीक, वेगळ्या वा एकत्रीत केल्ल्या साधनांचो जो इन सोंपिल्लो लेख फकत दोळ्यांक आकर्शीत करता आनी तांचो न्याय जाता.
  • भौगोलिक संकेत (जीआय) 1.1: उद्देगीक मालमत्तेचो तो आंग अशी व्याख्या केल्या, जी देशाक वा त्या उत्पादनाच्या मूळ सुवातेक संदर्भ दिता. सादारणपणान अशें नांव उत्पादनाच्या दर्ज्याची आनी खाशेलपणाची खात्री दिता, जी मुळाव्यान त्या व्याख्या केल्ल्या भौगोलिक थळाव्या, प्रदेशांत वा देशांतल्यान ताच्या उत्पत्तीच्या तथ्याक लागून जाता.

बौधीक मालमत्ता अधिकार सदांच प्रांतीय आसतात. तंत्रज्ञानाचें वैश्विकीकरण आनी सातत्यान जावपी उदरगत हाका लागून बौध्दीक मालमत्ता अधिकारांचे म्हत्व वाडलां. 

2 आयआरपी विधी & नियमन

भारत हो डब्लु.टी.ओ चो संस्थापक वांगडी आसा आनी वेपार संबंदीत बौध्दीक मालमत्ता अधिकार (टी.आर.आय.पी.एस) कराराक मान्यताय दिता. कराराप्रमाणें, भारता सयत सगळ्या वांगडी देशांनी थारिल्ल्या मुदतींत परस्पर वाटाघाटी केल्ल्या निकशांचें आनी मानांकनांचें पालन करूंक जाय. तशेंच, भारतान बौद्धीक संपदा अधिकार (IPR) सत्ता सॅट अप केल्या, जी WTO अनुरूप आसा आनी संविधीक, प्रशासकीय वा न्यायीक अश्या सगळ्या स्तरांचेर स्थापीत केल्ली आसा.

सरकारान आपल्या डावपेंचाच्या हेतान, देशभरांत बौद्धीक संपदेचें प्रशासनाची पद्धत सोंपी करून संघटणा कार्यक्षम करूंक भोवव्यापक फुडाकार घेतल्यात. डीआयपीपी खाला पेटंट, डिझायन आनी वेपारी चिन्नां महानियंत्रक (सीजीपीडीटीएम) हो नोडल प्राधिकरण आसा जो पेटंट, डिझायन, वेपारी चिन्नां आनी भौगोलिक संकेतां संबंदीत सगळ्यो गजाली वेवस्थापन करता आनी तशेंच ताच्या कार्यावळीचेर निर्देश आनी देखरेख दवरता :-

  1. पेटण्ट ऑफिसाचें (देझेन्य विभाग आसपावीत) कार्यविशयका संदर्भांत सुचीत करून नियंत्रण करता
  2. पेटंट म्हायती प्रणाली ( पी.आय.एस)
  3. वेपार चिन्नीत रेजिस्ट्री (टी.एम.आर), आनी
  4. भुगोलिक चिन्न रेजिस्ट्री (जी.आय.आर)

तेभायर, कॉपीरायट नोंदणी आनी ताचे संबंदीत अधिकार हाचेसयत सगळ्यो सुविधा मेळोवंक, एक 'कॉपिरायट कचेरी' मनीसबळ विकास मंत्रालयाच्या शिक्षण विभागांत स्थापन केल्ली आसा.

अंतर्भूत सर्किटाच्या रचणाय डेझेनाकडेन संबंदीत समस्यांचेर, म्हायती तंत्रज्ञान मंत्रालयांतलो 'म्हायती तंत्रज्ञान विभाग' ही नोडल संघटणा आसा. जाल्यार, शेती मंत्रालयातल्या 'वनस्पतींच्या प्रजातींची राखण आनी शेतकारांचो हक्क अधिकार ' हातूंत वनस्पत प्रजातींकडेन संबंदीत सगळे उपाय आनी धोरणां राबयतात.

भारतांत आय.पी.आर चेर नियंत्रण दवरपी विधिमंडळां/कायदे अशे आसात: -

अ. ट्रेड मार्क कायदो, 1999

ब. वस्तूंचे भुगोलिक संकेत (नोंदणी आनी राखण) कायदो1999

ग. द डिझायन्स कायदो, 2000

डी. पेटण्ट अधिनेम, 1970 आनी उपरांत 2002 आनी 2005 तातूंत जाल्ल्यो दुरुस्ती

e. भारतीय मालकी हक्क अधिनेम, 1957 आनी ताचो दुरुस्ती मालकी हक्क (दुरुस्ती) अधिनेम, 1999

f. सेमीकण्डक्टर इंटेग्रेटेड सर्कीट लेआवट डिझायन ऍक्ट, 2000

g. सेमीकण्डक्टर इंटेग्रेटेड सर्कीट लेआवट डिझायन ऍक्ट, 2000

3 ट्रिप्स्

बौध्दीक मालमत्ता अधिकाराच्या वेपार संबंदीत पैलूं वयलो करार (टी.आर.आय.पी.एस). पयलेच खेपे आंतरराष्ट्रीय वेपार यंत्रणेंत बौधिक मालमत्ते संबंदीं कायदो आयला. हो करार तांकां सामान्य किमान आंतरराष्ट्रीय मान्यतायेच्या वेपार मानकांखाला तांकां हाडून संवसारांतल्या बौध्दीक मालमत्ता अधिकार (आय.पी.आर.एस) ची राखण आनी अंमलबजावणीच्या विस्तारांतलो फरक कमी करता. दिल्ल्या कालावधींत ह्या मानांकनांक पाळो दिवपाची गरज वांगडी देशांक आसा आनी आंतरराष्ट्रीय वेपाराक येवपी आडखळी आनी बाधा उण्यो जावंक आय.पी.आर.एस च्या कार्यक्षम राखणेक प्रोत्साहन दिवचें.