बौद्धिक संपदा अधिकार (आईपीआर) नवाचार ने लेई महत्वपूर्ण ऐ.. ऐह् किसी भी ज्ञान-आधारित अर्थव्यवस्था दी नींव ऐ.. ऐह् - रचनाअें ते अधिकारें दा इंटरफ़ेस ऐ.. ऐह् अर्थव्यवस्था दे सब्नै क्षेत्रें च व्याप्त ऐ ते उद्यम दी प्रतिस्पर्धा सुनिश्चित करने दे लेई तेजी थमां महत्वपूर्ण हुंदा जा’रदा ऐ.. आईपीआर दी भूमिका आविष्कारक गी उसदे निर्माण दी सुरक्षा दे कन्ने-कन्ने दूसरें गी अवैध रूप थमां शोषण थमां रोकने दे लेई ते इस प्रकार पहिया दे पुनः आविष्कार थमां बचने दे लेई आविष्कारक गी कानूनी अधिकार प्रदान करने च निहित ऐ.
नवाचारें दी रक्षा दे लेई उपयोग कित्ते जाने आह्ले आईपीआर दे विभिन्न उपकरण ऐ:-
- कॉपीराइट: रचनात्मक कम्में दी रक्षा कन्नै सरबंधत ऐ जेह् ड़े संगीत, साहित्यिक, कलात्मक, व्याख्यान, नाटक, कला प्रजनन, माडल, फोटोग्राफ, कंप्यूटर सॉफ्टवेयर बगैरा न.
- पेटेंट: व्यावहारिक नवाचारें कन्नै सरबंधत ऐ ते इसदा मकसद ऐ जे आविष्कारें दी रक्षा करना जेह् ड़े नवीन, गैर-स्पष्ट ते उपयोगी होन.
- ट्रेडमार्क दा: व्यावसायिक प्रतीकें ते विशिष्ट निशानें जि’यां शब्द/चिन्हें दी रक्षा आस्तै चिंता कन्नै सरबंधत ऐ जिंदे च निजी नांऽ, अक्षर, अंक, आलंकारिक तत्व (लोगो) शामल न; उपकरणें गी; नेत्रहीन रूप च बोधगम्य दो जां त्रै आयामी संकेत/आकार जां उंदे संयोजन; श्रव्य संकेत (ध्वनि निशान) उदा. जानवर दा रोना जां बच्चे दी हस्सने दी आवाज़; घ्राण निशान (गंध दे निशान), किश खुशबू दा इस्तेमाल.
- औद्योगिक डिजाइन: आकार, विन्यास, पैटर्न, अलंकरण जां रेखाएं जां रंगें दी रचना दे नवीनतम गैर-कार्यात्मक विशेषताएं दी रक्षा करदा ऐ, जेह् ड़ी कुसै बी औद्योगिक प्रक्रिया कन्नै दो जां त्रि-आयामी जां दौनें रूपें च कुसै बी लेख पर लागू कीती जंदी ऐ जां मतलब ऐ चाहे ओह् मैन्युअल, यांत्रिक जां रसायन, बक्ख-बक्ख जां संयुक् त जेह् ड़ी च तैयार लेख सिर्फ अक्खीं कन्नै गै अपील करदे न ते उंदा न्याय कीता जंदा ऐ.
- भौगोलिक संकेत (जीआई) ऐ: औद्योगिक संपत्ति दे उस पहलू दे रूप च परिभाशत कीते जंदे न, जेह् ड़ा देश जां उस उत्पाद दे उत्पत्ति आह् ले थाह् र दा संदर्भ दिंदा ऐ. आमतौर उप्पर, इस चाल्ली दा नांऽ उत्पाद दी गुणवत्ता ते विशिष्टता दा आश्वासन दिंदा ऐ, जेह् ड़ा जरूरी रूप कन्नै उस परिभाशत भौगोलिक स्थानीयता, क्षेत्र जां देश च इसदी उत्पत्ति दे तथ्य कन्नै सरबंधत ऐ.
बौद्धिक संपदा अधिकार हमेशा क्षेत्रीय हुंदा ऐ.. प्रौद्योगिकी दे वैश्वीकरण ते तेजी थमां प्रसार ने बौद्धिक संपदा अधिकारें दे महत्व गी बढ़ाई दित्ता ऐ.