भारतीय फिनटेक उद्योग गी स्पॉटलाइट हासल होई
भुगतान, उधार, स्टॉकब्रोकिंग, बीमा जां नियोबैंक, तुस इसदा नांऽ दस्सो, ते भारतीय फिनटेक इकोसिस्टम च एह् ऐ. भारत दुनिया दे सारें शा तेजी कन्नै बधदे फिनटेक बजारें च शामल ऐ, ते अज्ज भारत च अंतर्राश्ट्रीय बजारें थमां भारी निवेश कन्नै 2,100 शा मते फिनटेक स्टार्टअप मौजूद न. भारत गी दुनिया दी त्रीया बड्डी फिनटेक अर्थव्यवस्था दे तौर उप्पर सराहना कीती जंदी ऐ ते एह्दे कन्नै वित्तीय ब’रे 2025 तगर 150 अरब डालर दी तेजी औने दी मेद ऐ. भारत गी फिनटेक विस्तार लेई हॉटस्पॉटें च शामल बनाने च बक्ख-बक्ख कारक मुक्ख सक्षम बनाने आह् ले दे रूप च कम्म करदे न. भारत च 35एं ब’रें थमां घट्ट उमरी दे लोकें दी अनुकूल जनसांख्यिकीय ऐ जिंदे च वित्तीय क्षेत्र च नमीं तकनीक दी भूख ऐ. फिनटेक सेक्टर लेई पूंजी, सरकारी पैह्लकदमियें ते नियमन सहनशीलता दी बड़ी मती उपलब्धता ऐ. भारत च तकनीक च तरक्की दे कारण इंटरनेट एक्सेस ते मोबाइल एक्सेस दे मामले च बी जबरदस्त तरक्की दिक्खी गेई ऐ. ब’रें-ब’रें च, फिनटेक सेक्टर च नमें रुझान आकार लैंदे न ते साढ़ी रोजमर्रा दी शब्दावली च नमीं शब्दावली जोड़ी गेई ऐ जि’यां यूनिवर्सल पेमेंट्स इंटरफेस, बिटकॉइन, बाइ नाउ पे लेटर (बीएनपीएल) मॉडल, डिजिटल बैंकिंग, नियोबैंकिंग,ओपन बैंकिंग , ते होर मता किश. नमें युग दी फिनटेक कम्पनियें होर गहरी पैठ दे राएं भारत दे चेहरे गी होर डिजिटल मुल्ख च बदलना शुरू करी दित्ता ऐ. एह् साफ ऐ जे हून टीयर 2 ते टीयर 3 शैह्रें बी फिनटेक क्रांति कन्नै आकर्षित होआ करदे न, जेह्दे कन्नै भारत च वित्तीय सेवाएं दे भविक्ख गी बढ़ावा दित्ता जा करदा ऐ.
इसदे अलावा भारत सरकार दे कम्में, जिआं विमुद्रीकरण ते जीएसटी लागू करने कन्नै देश च फिनटेक स्टार्टअप्स लेई मता तरक्की दा मौका थ्होआ ऐ. विमुद्रीकरण दी घोशणा कागजी ते नकदी आह्ली अर्थव्यवस्था थमां दूर डिजिटल, इलेक्ट्रानिक, तकनीक आह्ले मंच आह्ली बक्खी जाने लेई इक मुक्ख चालक साबित होई. वित्त क्षेत्र च डिजिटलीकरण जीवन दा इक तरीका बनी गेआ ऐ कीजे भारत च 2 हजार शा मते फिनटेक स्टार्टअप दी भरमार ऐ, जेह्ड़ी हर चाल्ली बदलाव आस्तै उत्प्रेरक बनी गेई ऐ ते नवाचार ते आत्मनिर्भरता दी भावना गी ईंधन दिंदा ऐ.
फिनटेक नवाचार श्रेणियां
भारत कागज रहित उधार, मोबाइल बैंकिंग, सुरक्षित भुगतान गेटवे, मोबाइल बटुआ ते होरनें अवधारणाएं जनेह् मील दे पत्थर नवाचारें कन्नै दुनिया दी मजबूत फिनटेक अर्थव्यवस्थाएं च शामल होई गेआ ऐ जेह्ड़ी पैह्लें गै इक नमें ते डिजिटल भारत गी आकार देआ करदी ऐ. इत्थें फिनटेक च मुक्ख गेम-चेंजर नवाचार श्रेणियां न जिंदे च पिछले किश ब’रें च मती तरक्की दिक्खी गेई ऐ.
माली समावेशन
वित्तीय समावेश स्टार्टअप फिनटेक दे आसपास क्रांतिकारी, नमें उत्पाद बनाने च मदद करदे न जेह् ड़े किफायती, सुलभ ते कमजोर ग्राहकें लेई सुविधाजनक होंदे न. इस दिशा च भारतीय फिनटेक स्टार्टअप दे जतनें गी मते सारे तरीके कन्नै प्रकट कीता गेआ ऐ, जि’यां घट्ट लागत आह् ली तकनीक दे आसपास नमें समाधान, मौजूदा ते फिनटेक बश्कार रणनीतिक साझेदारी, सिर्फ डिजिटल बैंकें दी शुरूआत ते होर मते सारे.
वित्तीय साक्षरता
वित्तीय शिक्षा थमां लेइयै स्मार्ट बिक्री तगर, वित्तीय साक्षरता क्षेत्र च स्टार्टअप दा मकसद ऐ जे बरतूनी गी करियै वित्त सिखने लेई शिक्षित कीता जा. लेखा शब्दावली गी समझना, वित्तीय ब्योरे तैयार करना, नकदी प्रवाह विवरण तैयार करना ते विश्लेषण करना, ते अनुपात दी तुलना किश ऐसे विशे न जित्थें फिनटेक स्टार्टअप क्रांतिकारी साबित होआ करदे न.
बीमा
बीमा श्रेणी च फिनटेक स्टार्टअप दा उदय उपभोक्ताएं दे व्यवहार च बदलाव ते बीमा उद्योग गी बाधित करने आस्तै उन्नत तकनीकें गी शुरू करने दी दिशा च कम्म करा करदा ऐ. इंश्योरेंसटेक स्टार्टअप निवेशकें लेई इक बड्डा आकर्षण बनी गेदे न ते इस लहर दी अगुवाई करदे होई बेमिसाल मात्रा च फंडिंग हासल होई ऐ.
स्टार्टअप इंडिया दे फ्लैगशिप इवेंट, राष्ट्रीय स्टार्टअप अवार्ड्स नै फिनटेक सेक्टर च तरक्की दे किश मुक्ख सक्षम बनाने आह्लें गी पन्छानेआ ऐ ते उनेंगी आगामी फिनटेक स्टार्टअप लेई रोल मॉडल बनने लेई बक्ख-बक्ख फायदें कन्नै पुरस्कृत कीता ऐ. फिनटेक सेक्टर च राष्ट्रीय स्टार्टअप अवार्ड्स 2021 दे विजेता इस चाल्ली न:
नफ्फा इनोवेशंस प्राइवेट लिमिटेड
नफा इनोवेशंस प्राइवेट लिमिटेड ने टोनटैग नांऽ दा इक उत्पाद क्यूरेट कीता ऐ, जेह् ड़ा इसलै सबनें थमां बड्डा साउंडवेव संचार प्रौद्योगिकी प्लेटफार्म ऐ जेह् ड़ा कुसै बी डिवाइस पर भुगतान ते निकटता ग्राहक संलग्नता सेवाएं गी सक्षम बनांदा ऐ, चाहे ओह् बुनियादी ढांचे जां उपकरण दी परवाह नेईं करै. टोनटैग ध्वनि दी शक्ति दा उपयोग करदा ऐ जेह् ड़ा निर्बाध मनुक्खी-टू-डिवाइस संचार ते डिवाइस-टू-डिवाइस संचार गी सक्षम बनांदा ऐ. टोनटैग कन्नै कोई बी कुसै बी डिवाइस कन्नै कुसै बी डिवाइस दे राहें घट्ट शा घट्ट जां कोई बी मनुक्खी परस्पर संपर्क नेईं करी सकदा ऐ. 132 दावें ते 13 पेटेंटें कन्नै, नफ्फा इनोवेशंस प्राइवेट लिमिटेड दुनिया भरै च बक्ख-बक्ख कारोबारें गी सशक्त बना करदी ऐ ते उंदे संचार चैनलें गी बधाने च उंदी मदद करा करदी ऐ. टोनटैग गी फीचर फोन दे भुगतान गी सक्षम बनाने लेई मेटवाई ते आरबीआई आसेआ डिजिटल भुगतान गी बढ़ावा देने लेई 2018-19 लेई फिनटेक पुरस्कार बी मिले न. कम्पनी च हर म्हीने 1 करोड़ शा मते अनोखे इंटरएक्शन होंदे न जिंदे च औसतन 5 करोड़ 20 लक्ख + शा मते अनोखे बरतूनी होंदे न.
उम्बो आईडीटेक प्राइवेट लिमिटेड
उम्बो आईडीटेक प्राइवेट लिमिटेड इक बीमा टेक कंपनी ऐ जिसने रिस्ककोवरी नांऽ दा अपना उत्पाद विकसित कीता ऐ, जेह् ड़ा अपने साझेदारें लेई ओमनीचैनल बीमा वितरण गी सक्षम बनांदा ऐ. उत्पाद उ’नेंगी चैनलें, यूज केस ते उत्पादें च अपने बीमा वितरण कारोबार गी बनाने ते स्केल करने च मदद करदा ऐ. कम्पनी इक डिब्बे दे समाधान च व्यापक बीमा प्रदान करदी ऐ जेह् ड़ा कि इक वितरण भागीदार दे ग्राहक आधार गी अनुकूल बनांदा ऐ. बॉक्स समाधान च बीमा च चैनलें दे पार बक्ख-बक्ख जनसांख्यिकीय आस्तै जीवन बीमा, सामान्य बीमा ते सेह्त बीमा दे आसपास बीमा शामल ऐ. Riskcovry कीमतें दी खोज, उत्पाद सिफारिशें ते अंत थमां अंत ओमनीचैनल डिजिटल खरीद इतिहास गी सक्षम करने च मदद करदा ऐ. उम्बो आईडीटेक प्राइवेट लिमिटेड पैह्लें गै मुंबई फिनटेक हब कन्नै साझेदार ऐ जेह्ड़ी महाराष्ट्र सरकार दी इक पैह्लकदमी ऐ.
आगे दा रोडमैप
नमें युग दी फिनटेक कम्पनियें ते तुंदे जनेह् स्टार्टअप कन्नै भारतीय फिनटेक उद्योग नै बक्ख-बक्ख अंतर्राश्ट्रीय बजारें थमां चर्चा हासल कीती ऐ. आधुनिक वित्तीय तकनीक बारै बधदी जागरूकता नै भारतीय फिनटेक क्षेत्र गी मती लोड़चदी बढ़ावा थ्होई ऐ. स्टार्टअप इंडिया बक्ख-बक्ख केंद्रीय ते राज्य नीतियें दे राएं भारत च फिनटेक सेक्टर दी तरक्की गी बढ़ावा देना जारी ऐ. राष्ट्रीय स्टार्टअप पुरस्कारें दी साढ़ी प्रमुख पैह्लकदमी परंपरागत वित्तीय क्षेत्र ते मौजूदा फिनटेक क्षेत्र गी आधुनिक तकनीकें कन्नै जोड़दी ऐ. जेकर तुस फिनटेक उद्योग च कम्म करने आह् ला स्टार्टअप ओ तां बक्ख-बक्ख पेशकशें दा पता लाओ जेह् ड़ियां स्टार्टअप इंडिया अपने स्टार्टअप आस्तै अपने भंडार च रखदियां न.
____________________________________________________________________
संदर्भ लिंक:
https://www.investindia.gov.in/sector/bfsi-fintech-financial-services