द्वारा: Earth2Orbit Analytix, बेंगलुरु

उपग्रह से कृषि के लिये जियोइंटेलिजेंस

तेलंगाना के करीमनगर में कृषि भूमि के उपग्रह छवि (साभार: भुवन, इसरो)

 

भारतीय किसान आत्महत्या : एक जारी संकट

भारत क॑ जे दिल दहलाबै वाला संकट के सामना करना पड़ै छै, ओकरा म॑ स॑ एगो छै किसानऽ के असंख्य कारणऽ स॑ आत्महत्या, जेकरा म॑ फसल केरऽ असफलता, सूखा, उचित सिंचाई के कमी, फसल केरऽ बीमारी, फसल केरऽ दाम म॑ भारी गिरावट, आरू मामूली कर्ज चुकाबै म॑ असमर्थता शामिल छै.

2015 मे किसानक आत्महत्या मे पिछला सालक तुलना मे 40% सँ बेसी वृद्धि भेल [1]. सरकारी सूत्रक अनुसार 2014 मे जखन कि 5650 किसान आत्महत्या भेल छल, मुदा 2015 मे इ आंकड़ा 8000 कए पार क गेल. महाराष्ट्र 2568 सं 3030 भ गेलाक संग 18% के उछाल के संग अग्रणी रहल, ओकर बाद तेलंगाना मे 1350 सं बेसी किसान आत्महत्या दर्ज भेल, जे 898 सं बेसी अछि. ३rdमे जे राज्य आयल छल से कर्नाटक छल. एहि स बेसी खराब बात इ छल जे कर्नाटक मे सबस तेज छलांग 321 स 1300 स बेसी भ गेल. 2016 केरऽ देशव्यापी टोल प्रकाशित नै होय सकलऽ छै, लेकिन असगरे पहलऽ 4 महीना म॑ ई टोल 1,548 पहुँची गेलऽ छै, जे 2015 के तुलना म॑ 92 अधिक छै, जे ई दौरान ही छै. असगर मराठवाड़ा मे ई संख्या 400 पार भ गेल [2].

फसल के दाम में तेजी से गिरावट की समस्या

जेना कि अछि, किसान सभ के ओहि फसल के खेती मे जे प्रेम आओर मेहनत लगाबैत छथिन्ह ओहि सं बेसि नहिं मिलैत छनि जे देश के उपभोक्ता. आमतौर पर बिचौलिया आ खुदरा व्यवसाय कए सबस बेसी मुनाफा होइत अछि. दाम तखन खराब भ जाइत अछि जखन दाम नाकक डुबकी मे चलि जाइत अछि.

व्यापारी एहि दाम मे गिरावट क कारण भरमार कहैत छथि. नाशवान आ नाशवान फसलक कें दाम कें नियंत्रित करय कें लेल वैधानिक निकाय कें अभाव मे सरकारी निकाय, किसान, व्यापारी, खाद निर्माता आदि जैना हितधारक कें प्रभावी निर्णय लेवा कें लेल फसल उत्पादन आ मूल्य पूर्वानुमान मे दृश्यता कें आवश्यकता होयत छै.

बेहतर मूल्य पूर्वानुमान कें लेल उपग्रह तकनीक कें लाभ उठानाय

कृषि हितधारक द्वारा बेहतर मूल्य पूर्वानुमान सुनिश्चित करय कें लेल, Earth2Orbit Analytix “उपग्रह इमेजरी, सहायक डाटा, ग्राउंड ट्रूथ आ मशीन लर्निंग एल्गोरिदम कें लाभ उठा रहल छै”.

एग्रीफोर Earth2Orbit Analytix से

एग्रीफोर Earth2Orbit Analytix सं 3 मॉडल शामिल छै जे संचयी रूप सं एकटा मूल्य पूर्वानुमान उपकरण बनायत छै जेकर उपयोग सरकारी आ निजी मूल्य पूर्वानुमान संस्थाक द्वारा कैल जा सकय छै.

एग्रीफोर Earth2Orbit Analytix से

एग्रीफोर Earth2Orbit Analytix से

 

1.फसल क्षेत्र गणना मॉडल इ आपूर्ति अनुमान आ मूल्य पूर्वानुमान मॉडल दूनू कें लेल एकटा महत्वपूर्ण इनपुट छै. इ मॉडल उपग्रहक कें आंकड़ा कें लाभ उठायत छै आ विभिन्न फसलक कें लेल खेती कें तहत क्षेत्र कें सही गणना करयत छै. खेती कें तहत क्षेत्र कें अनुमान लगावय कें लेल उपयोग कैल जाय वाला वर्तमान तकनीक मैनुअल आ बेसि अशुद्ध छै.

2.आपूर्ति प्रक्षेपण मॉडल उचित मूल्य निर्धारण आ पर्याप्त आपूर्ति सुनिश्चित करय कें लेल हस्तक्षेपक कें योजना बनावा कें लेल सरकारी एजेंसियॉ कें लेल महत्वपूर्ण उपकरण जेना. फसल कें दाम, फसल आयात आ निर्यात कें लेल राज्य स्तर पर वायदा अनुबंध कें योजना बनानाय आ निष्पादित करनाय.

3.मूल्य पूर्वानुमान मॉडल किसानक कें फसलक कें सही विकल्प निर्धारित करय मे मदद करएयत छै आ अगर खेती कैल गेल फसलक कें चुनाव काम नहि करएयत छै त मध्य मौसम मे सुधारात्मक उपाय करएय मे मदद करएयत छै.

Earth2Orbit Analytix आरू इंडियन इंस्टीट्यूट आफ मैनेजमेंट, बेंगलुरु ई मॉडल क॑ विकसित करै म॑ सहयोग करी रहलऽ छै.

Earth2Orbit Analytix के बारे में

बंगलौर स्थित स्टार्टअप अर्थ2ऑर्बिट (ई 2 ओ) एनालिटिक्स जियोइंटेलिजेंस डाटा उत्पाद बनाबै छै जे उपग्रह इमेजरी कें लाभ उठायत छै ताकि स्थान विशिष्ट वाणिज्यिक, आर्थिक, पर्यावरण आ सामाजिक खुफिया जानकारी लागत प्रभावी तरीका सं उपलब्ध करायल जा सकय. 

ई 2 ओ एनालिटिक्स दबाव सामाजिक, व्यवसायिक आ पर्यावरणीय सवाल आ चिंता कें जवाब देवय कें लेल समग्र डाटा सेट, परिष्कृत एल्गोरिदम आ “बिग डाटा, डीप लर्निंग, आ क्लाउड कंप्यूट” मे प्रगति कें लाभ उठायत छै. ई पृथ्वी अवलोकन (ईओ) डाटा क॑ बड़ऽ मात्रा म॑ सहायक डाटा के साथ जोड़ै छै ताकि ग्राहकऽ क॑ "कार्रवाई योग्य खुफिया जानकारी" पहुँचैलऽ जाय सक॑. ग्राहक कृषि, पर्यावरण, बीमा, बुनियादी ढाँचा आ शहरक सहित अनेक क्षेत्रक कें छै, मुदा अइ तक सीमित नहि छै.

जेना कि उपग्रह पृथ्वी केरऽ बड़ऽ क्षेत्र क॑ कवर करै छै, ई टू ओ केरऽ प्लेटफॉर्म बहुत जल्दी बड़ऽ क्षेत्र लेली जियोइंटेलिजेंस पैदा करै छै. खुफिया जानकारी ग्लोबल, रीजनल, लोकल या हाइपर-लोकल भ सकैत अछि. इंटेलिजेंस मे पैटर्न, सहसंबंध शामिल छै आ आर्थिक सूचकक, बाजार कें रुझान, मैक्रो-स्तरीय परिवर्तन आ ग्राहकक कें व्यवहार कें बारे मे जानकारी प्रदान करयत छै.

Earth2Orbit Analytix क॑ भारतीय अंतरिक्ष अनुसंधान संगठन (ISRO), सेंटर नेशनल डी एट्यूड्स स्पेसियल्स (CNES), नेशनल एयरोनॉटिक्स आरू स्पेस एडमिनिस्ट्रेशन (नासा), यूरोपीय स्पेस एजेंसी (ईएसए) आरू जापान एयरोस्पेस एक्सप्लोरेशन एजेंसी ( जक्सा) २. अर्थ2ऑर्बिट एनालिटिक्स भारतीय प्रबंधन संस्थान (आईआईएम) - बेंगलुरु आरू भारतीय विज्ञान संस्थान (आईआईएससी), बंगलौर जैसनऽ प्रमुख शैक्षणिक संस्थानऽ के साथ साझेदारी करी रहलऽ छै. Earth2Orbit Analytix केरऽ दुनिया भर के उपग्रह कंपनी सिनी के साथ भी संबंध छै आरू ई अंतरराष्ट्रीय ईओ तारामंडल जैना कि डिजिटलग्लोब, एयरबस, प्लैनेट, आदि स॑ इमेजरी सोर्स करी सकै छै..

Earth2Orbit Analytix GeoIntelligence के अनुप्रयोग

जियोइंटेलिजेंस कई क्षेत्रक मे एप्लीकेशन खोजैत अछि जेना:

कृषि, बीमा, वित्तीय सेवा, जहाजरानी, खनन, स्मार्ट सिटी, तेल एवं गैस, कार्गो एवं रसद, बुनियादी ढांचा, खुदरा एवं विमानन |.
कृषि क्षेत्र कें भीतर Earth2Orbit Analytix पर स्थान-विशिष्ट भू-खुफिया जानकारी प्रदान करयत छै:
1.वनस्पति विश्लेषण
2.फसल स्वास्थ्य
3.भूमि उपयोग प्रबंधन
4.फसल एकड़
5.उत्पादन अनुमान
6.सूखा के आकलन एवं निगरानी
7.मिट्टी के मानचित्रण
8.लवणता एवं क्षारीयता मानचित्रण
9.जलप्रलय
10सिंचाई प्रबंधन
11.विदेशी वस्तु अतिक्रमण
12.बाढ़ के मैदान के निगरानी

सन्दर्भ

[1]http://indianexpress.com/article/india/india-news-india/भारत-में-कृषक-आत्महत्या-केस-फसल-विफलता-शुष्क-क्षेत्र-भारतीय-मानसून-2984125/ , जेना कि १० मार्च २०१७ केँ देखल गेल अछि

[2]http://indianexpress.com/article/india/india-news-india/farmer-suicide-marathwada-drought-maharashtra-2805116/, जेना कि 10 मार्च 2017 क॑ देखलऽ गेलऽ छेलै

पृथ्वी2कक्षा विश्लेषक
बेंगलुरु
संपर्क करनाइ:
श्री अमरदीप सिबिया
सीटीओ एवं सह-संस्थापक
फोन: +91-7760984777
ईमेल: amardeep@earth2orbit.com

शीर्ष ब्लॉग