మేథో సంపత్తి హక్కులు (IPRs) ఆవిష్కరణకు కీలకమైనవి. ఏ విజ్ఞాన ఆధారిత ఆర్థిక వ్యవస్థకు అయినా ఇవి పునాది. సృష్టులు మరియు హక్కులకు ఇవి మధ్యవర్తిత్వం వహిస్తాయి. ఇవి ఆర్థిక వ్యవస్థలోని అన్ని రంగాలకు విస్తరిస్తోంది మరియు సంస్థ యొక్క పోటీతత్వానికి భరోసా కలిగించడానికి క్రమంగా ముఖ్యమైన పాత్ర వహిస్తున్నాయి. IPR ఆవిష్కర్త తన యొక్క సృష్టిపై చట్టపరమైన హక్కును కల్పించడంలో మరియు అక్రమంగా వినియోగించడాన్ని నిరోధించడానికి తద్వారా తిరిగి అదే సృష్టిని మళ్లీ ఆవిష్కరించకుండా చేయడంలో పాత్ర పోషిస్తాయి.
ఆవిష్కరణలను రక్షించడానికి ఉపయోగించే IPR యొక్క అనేక ఉపకరణాలు:-
- కాపీరైట్: సంగీత, సాహిత్య, కళాత్మక, ఉపన్యాసాలు, నాటకాలు, కళ పునరుత్పత్తులు, నమూనాలు, ఛాయాచిత్రాలు, కంప్యూటర్ సాఫ్ట్వేర్ మొదలైన సృజనాత్మక పనులకు రక్షణకు సంబంధించినది.
- పేటెంట్: ఆచరణాత్మక ఆవిష్కరణలకు సంబంధించినది మరియు నోవేల్, స్పష్టమైన మరియు ఉపయోగకరమైన ఆవిష్కరణలను రక్షించడానికి ఉద్దేశించబడింది.
- ట్రేడ్‌మార్క్: విశిష్ట మార్కులను కాపాడడానికి వాణిజ్య చిహ్నాలు మరియు సంబంధం కలిగి ఉన్నవి అవి వ్యక్తిగత పేర్లు, అక్షరాలు, సంఖ్యలు, సూచనా అంశాలు, పదాలు/సూచనలతో సహా అన్ని ఉంటాయి(లోగోలు); డివైస్లు; రెండు లేదా మూడు డైమెన్షనల్ సంకేతాలు/ఆకారాలు లేదా వాటి కలయికలు కనిపించేలా ఉండేవి; వినిపించే గుర్తులు (ధ్వని గుర్తులు) ఉదా. ఒక జంతువు యొక్క కేకలు లేదా శిశువు యొక్క నవ్వుతున్న ధ్వని; ఆల్ఫాక్టరీ గుర్తులు (వాసన మార్కులు), కొన్ని సువాసన ఉపయోగం.
- పారిశ్రామిక నమూనాలు: ఆకారం, కాన్ఫిగరేషన్, ప్యాటర్న్, ఓర్నమెంటేషన్ లేదా కాంపొసిషన్ లేదా రంగుల కూర్పు యొక్క నోవెల్ నిరుపయోగమైన లక్షణాలు రక్షిస్తుంది, ఏ ఆర్టికల్కి రెండు లేదా మూడు డైమెన్షనల్లకు వర్తింపజేయబడింది లేదా ఏవైనా పారిశ్రామిక ప్రక్రియ ద్వారా రెండు రూపాల్లోనూ లేదా మాన్యువల్, మెకానికల్ లేదా కెమికల్, ప్రత్యేక లేదా పూర్తయిన ఆర్టికల్ అప్పీల్తో కలుపుకొని ఉంటుంది మరియు కంటి ద్వారా మాత్రమే నిర్ణయించబడతాయి.
- భౌగోళిక సూచనలు (GI): పారిశ్రామిక ఆస్తి యొక్క అంశంగా నిర్వచించబడ్డాయి, ఇది దేశాన్ని లేదా ఆ ఉత్పత్తి యొక్క మూలాన్ని సూచిస్తుంది. సాధారణంగా, అలాంటి పేరు ఉత్పత్తి యొక్క నాణ్యతకు మరియు ప్రత్యేకతకు హామీ ఇస్తుంది, ఇది నిర్వచించిన భౌగోళిక ప్రాంతం, ప్రదేశం లేదా దేశంలో మూలాన్ని ఆపాదించడానికి చాలా ముఖ్యం.
మేథో సంపత్తి హక్కులు అన్నవి ఎల్లప్పుడూ ప్రాదేశికమైనవి. సాంకేతికత ప్రపంచీకరణ మరియు వేగవంతమైన విస్తరణ మేథో సంపత్తి హక్కుల ప్రాముఖ్యతను పెంచింది.
