સ્ટાર્ટઅપ ભંડોળ

આ તે તબક્કો છે જ્યાં ઉદ્યોગસાહસિક પાસે વિચાર છે અને તેને જીવનમાં લાવવા માટે કામ કરી રહ્યા છે. આ તબક્કામાં, જરૂરી ભંડોળની રકમ સામાન્ય રીતે ઓછી હોય છે. આ ઉપરાંત, સ્ટાર્ટઅપ જીવનચક્રના પ્રારંભિક તબક્કામાં, ભંડોળ ઊભું કરવા માટે ખૂબ જ મર્યાદિત અને મોટાભાગે અનૌપચારિક ચૅનલો ઉપલબ્ધ છે.

પ્રી-સીડ સ્ટેજ

બૂટસ્ટ્રેપિંગ/સેલ્ફ-ફાઇનાન્સિંગ:

સ્ટાર્ટઅપને બૂટસ્ટ્રેપ કરવાનો અર્થ એ છે કે ઓછા અથવા કોઈ સાહસ મૂડી અથવા બહારના રોકાણ સાથે વ્યવસાયને વધારવો. તેનો અર્થ એ છે કે સંચાલન અને વિસ્તરણ માટે તમારી બચત અને આવક પર આધાર રાખવો. મોટાભાગના ઉદ્યોગસાહસિકો માટે આ પ્રથમ માર્ગ છે, કારણ કે ભંડોળની ચુકવણી અથવા તમારા સ્ટાર્ટઅપના નિયંત્રણને ઘટાડવા માટે કોઈ દબાણ નથી.

મિત્રો અને પરિવાર

આ ઉદ્યોગસાહસિકો દ્વારા ભંડોળની સામાન્ય રીતે ઉપયોગમાં લેવાતી ચૅનલ પણ છે, જે હજુ પણ પ્રારંભિક તબક્કામાં છે. રોકાણના આ સ્રોતનો મુખ્ય લાભ એ છે કે ઉદ્યોગસાહસિકો અને રોકાણકારો વચ્ચે વિશ્વાસનું અંતર્નિહિત સ્તર છે.

બિઝનેસ પ્લાન/પિચિંગ ઇવેન્ટ્સ

આ ઇનામની રકમ/અનુદાન/નાણાંકીય લાભો છે જે સંસ્થાઓ અથવા સંસ્થાઓ દ્વારા પ્રદાન કરવામાં આવે છે જે વ્યવસાય યોજનાની સ્પર્ધાઓ અને પડકારોનું આયોજન કરે છે. જોકે પૈસાની માત્રા સામાન્ય રીતે મોટી નથી, પરંતુ તે સામાન્ય રીતે વિચારના તબક્કે પૂરતી હોય છે. આ ઇવેન્ટ્સમાં શું તફાવત છે તે એક સારો બિઝનેસ પ્લાન છે.

આ તબક્કે, એક સ્ટાર્ટઅપ એક પ્રોટોટાઇપ તૈયાર છે અને સ્ટાર્ટઅપના ઉત્પાદન અથવા સેવાની સંભવિત માંગને માન્ય કરવાની જરૂર છે. આને ‘પ્રૂફ ઑફ કૉન્સેપ્ટ (પીઓસી)’ કહેવામાં આવે છે, ત્યારબાદ બજારમાં વ્યાપક રૂપે પ્રારંભ કરવામાં આવે છે.

બીજનો તબક્કો

સ્ટાર્ટઅપને ક્ષેત્રીય પરીક્ષણો કરવા, કેટલાક સંભવિત ગ્રાહકો, ઑનબોર્ડ મેન્ટર્સ પર ઉત્પાદનનું પરીક્ષણ કરવાની અને એક ઔપચારિક ટીમ બનાવવાની જરૂર પડશે જેના માટે તે નીચેના ભંડોળ સ્રોતોને શોધી શકે છે:

ઇન્ક્યુબેટર:

ઇન્ક્યુબેટર્સ એ સંસ્થાઓ છે જે ઉદ્યોગસાહસિકોને તેમના સ્ટાર્ટઅપ્સ બનાવવા અને શરૂ કરવામાં સહાય કરવાના વિશિષ્ટ લક્ષ્ય સાથે સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. ઇન્ક્યુબેટર્સ માત્ર મૂલ્ય-વર્ધિત સેવાઓ (ઑફિસની જગ્યા, ઉપયોગિતાઓ, વહીવટી અને કાનૂની સહાય વગેરે) પ્રદાન કરતા નથી, તેઓ ઘણીવાર અનુદાન/ઋણ/ઇક્વિટી રોકાણો પણ કરે છે. તમે ઇન્ક્યુબેટર્સની સૂચિનો સંદર્ભ લઈ શકો છો અને અહીં.

સરકારી લોન યોજનાઓ

સરકારે મહત્વાકાંક્ષી ઉદ્યોગસાહસિકોને જામીન-મુક્ત ઋણ પ્રદાન કરવા અને તેમને સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા બીજ ભંડોળ યોજના અને સિડબી ભંડોળની ભંડોળ જેવી ઓછી કિંમતની મૂડીની ઍક્સેસ મેળવવામાં મદદ કરવા માટે કેટલીક લોન યોજનાઓ શરૂ કરી છે. સરકારી યોજનાઓની સૂચિ અહીં મળી શકે છે.

એન્જલ ઇન્વેસ્ટર્સ

એન્જલ રોકાણકારો એવા વ્યક્તિઓ છે જેઓ ઇક્વિટીના બદલામાં ઉચ્ચ સંભવિત સ્ટાર્ટઅપ્સમાં તેમના પૈસાનું રોકાણ કરે છે. આ માટે ઇન્ડિયન એન્જલ નેટવર્ક, મુંબઈ એન્જલ્સ, લીડ એન્જલ્સ, ચેન્નઈ એન્જલ્સ વગેરે જેવા એન્જલ નેટવર્ક અથવા સંબંધિત ઉદ્યોગપતિઓ સુધી પહોંચો. તમે નેટવર્ક પેજ દ્વારા રોકાણકારો સાથે સંપર્ક કરી શકો છો.

ક્રાઉડફંડિંગ

ક્રાઉડફંડિંગનો અર્થ એવા મોટી સંખ્યામાં લોકો પાસેથી પૈસા એકત્રિત કરવાનો છે જે દરેક પ્રમાણમાં નાની રકમમાં યોગદાન આપે છે. આ સામાન્ય રીતે ઑનલાઇન ક્રાઉડફંડિંગ પ્લેટફોર્મ દ્વારા કરવામાં આવે છે.

પ્રારંભિક ટ્રેક્શન તબક્કે સ્ટાર્ટઅપના ઉત્પાદનો અથવા સેવાઓ બજારમાં શરૂ કરવામાં આવી છે. આ તબક્કે મુખ્ય કાર્ય સૂચકાંકો, જેમ કે ગ્રાહક આધાર, આવક, એપ ડાઉનલોડ વગેરે મહત્વના બનશે.

સિરીઝ એ સ્ટેજ

વપરાશકર્તા આધાર, ઉત્પાદન ઑફર, નવા ભૌગોલિક ક્ષેત્રોમાં વિસ્તરણ વગેરે માટે આ તબક્કે ભંડોળ ઉભું કરવામાં આવે છે. આ તબક્કામાં સ્ટાર્ટઅપ્સ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવામાં આવતા સામાન્ય ભંડોળ સ્રોતો છે:

સાહસ મૂડી ભંડોળ

સાહસ મૂડી (વીસી) ભંડોળ વ્યાવસાયિક રીતે સંચાલિત રોકાણ ભંડોળ છે જે ખાસ કરીને ઉચ્ચ-વિકાસવાળા સ્ટાર્ટઅપ્સમાં રોકાણ કરે છે. દરેક વીસી ફંડની રોકાણ થીસિસ છે - પસંદગીના ક્ષેત્રો, સ્ટાર્ટઅપનો તબક્કો અને ભંડોળની રકમ - જે તમારા સ્ટાર્ટઅપ સાથે સંરેખિત હોવી જોઈએ. વીસી તેમના રોકાણોના બદલામાં સ્ટાર્ટઅપ ઇક્વિટી લે છે અને તેમના રોકાણકાર સ્ટાર્ટઅપ્સના માર્ગદર્શનમાં સક્રિય રીતે જોડાય છે.

બેંક/નૉન-બેંકિંગ ફાઇનાન્શિયલ કંપનીઓ (NBFCs)

આ તબક્કે બેંકો અને એનબીએફસી પાસેથી ઔપચારિક ઋણ ઊભું કરી શકાય છે કારણ કે સ્ટાર્ટઅપ બજારની કર્ષણ અને આવક દર્શાવી શકે છે જેથી વ્યાજની ચુકવણીની જવાબદારીઓને ધિરાણ કરવાની તેની ક્ષમતાને માન્ય કરી શકાય. આ ખાસ કરીને કાર્યકારી મૂડી માટે લાગુ પડે છે. કેટલાક ઉદ્યોગસાહસિકો ઇક્વિટી પર ઋણને પસંદ કરી શકે છે કારણ કે ઋણ ભંડોળ ઇક્વિટી હિસ્સેદારીને ઘટાડતું નથી.

સાહસ ઋણ ભંડોળ

સાહસ ઋણ ભંડોળ ખાનગી રોકાણ ભંડોળ છે જે મુખ્યત્વે ઋણના રૂપમાં સ્ટાર્ટઅપ્સમાં નાણાંનું રોકાણ કરે છે. ડેબ્ટ ફંડ સામાન્ય રીતે એન્જલ અથવા વીસી રાઉન્ડ સાથે રોકાણ કરે છે.

આ તબક્કે, સ્ટાર્ટઅપ બજાર વિકાસનો ઝડપી દર અને વધતી આવકનો અનુભવ કરી રહ્યું છે.

સીરીઝ બી, સી, ડી અને ઈ

આ તબક્કામાં સ્ટાર્ટઅપ્સ દ્વારા ઉપયોગમાં લેવાતા સામાન્ય ભંડોળ સ્રોતો છે:

સાહસ મૂડી ભંડોળ

તેમના રોકાણમાં મોટા ટિકિટ સાઇઝ ધરાવતા વીસી ફંડ્સ લેટ-સ્ટેજ સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે ભંડોળ પૂરું પાડે છે. સ્ટાર્ટઅપએ નોંધપાત્ર બજાર કર્ષણ ઉત્પન્ન કર્યા પછી જ આ ભંડોળનો સંપર્ક કરવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે. વીસીનો એક પૂલ એકસાથે આવી શકે છે અને એક સ્ટાર્ટઅપને પણ ભંડોળ પૂરું પાડી શકે છે.

ખાનગી ઇક્વિટી/રોકાણ પેઢીઓ

ખાનગી ઇક્વિટી/રોકાણ પેઢીઓ સામાન્ય રીતે સ્ટાર્ટઅપ્સને ભંડોળ પૂરું પાડતી નથી, જોકે, છેલ્લે કેટલાક ખાનગી ઇક્વિટી અને રોકાણ પેઢીઓ ઝડપી વિકસતા સ્ટાર્ટઅપ્સ માટે ભંડોળ પૂરું પાડી રહી છે જેમણે સતત વિકાસનો રેકોર્ડ જાળવી રાખ્યો છે.

મર્જર અને અધિગ્રહણ

રોકાણકાર પોર્ટફોલિયો કંપનીને માર્કેટમાં અન્ય કંપનીને વેચવાનો નિર્ણય લઈ શકે છે. એક સારવારમાં, તે એક કંપની સાથે અન્ય કંપની સાથે જોડાણ કરવામાં આવે છે, અથવા તો તેને પ્રાપ્ત કરીને (અથવા તેનો ભાગ) અથવા પ્રાપ્ત કરીને (સંપૂર્ણ અથવા ભાગમાં) તેનો સમાવેશ થાય છે.

પ્રારંભિક જાહેર ઑફરિંગ (IPO)

IPO એ એવી ઘટનાને દર્શાવે છે જ્યાં કોઈ સ્ટાર્ટઅપ પ્રથમ વાર સ્ટૉક માર્કેટ પર સૂચિબદ્ધ થાય છે. જોકે જાહેર સૂચિની પ્રક્રિયા લાંબી અને વૈધાનિક ઔપચારિકતાઓથી ભરેલી હોવાથી, તે સામાન્ય રીતે નફાનો પ્રભાવશાળી ટ્રેક રેકોર્ડ ધરાવતા સ્ટાર્ટઅપ્સ દ્વારા હાથ ધરવામાં આવે છે અને જેઓ સ્થિર ગતિએ વધી રહ્યાં છે.

શેર વેચવા

રોકાણકારો તેમની ઇક્વિટી અથવા શેરને અન્ય સાહસ મૂડી અથવા ખાનગી ઇક્વિટી ફર્મને વેચી શકે છે.

બાયબૅક

સ્ટાર્ટઅપના સંસ્થાપકો ભંડોળ/રોકાણકારો પાસેથી તેમના શેરને પાછું ખરીદી શકે છે જો તેમની પાસે ખરીદી કરવા માટે લિક્વિડ એસેટ્સ હોય અને તેમની કંપનીનું ફરીથી નિયંત્રણ મેળવવા માંગતા હોય.